کرونا؛ فرصتی برای درک شبهای قدر

این روزها پایبندی همگانی به مسائل بهداشت شخصی و جمعی، به توصیه جدّی بهداشتی تبدیل شده است. همان طور که از معنی پایبندی معلوم است کرونا دست و پای ما را بسته و دیگر نمی‌توانیم آن طور که می‌خواستیم فعالیت روزانه‌‎مان را انجام دهیم و به قول برخی یک سبک زندگی کرونایی را تجربه می‌کنیم که البته بر روی فعالیت‌های مذهبی ما بی‌اثر نبوده و در حال حاضر حتی زیارت حضوری حرم هم به یکی از خاطرات روزهای شیرین نه چندان دورمان تبدیل شده است. در این ایام حسرت جشن‌های مفصل نیمه شعبان و همچنین برپا نشدن مراسم شب‌های قدر که هر سال توشه معنوی یکساله ما را فراهم می‌کرد هم به این جریان اضافه شده است. حال که از سبک زندگی کرونایی شنیدیم شاید بد نباشد به سبک زندگی دینی هم اشاره کنیم و از تلفیق این دو سراغی از سبک زندگی دینی کرونایی بگیریم. یادمان نرود که گرچه دین حالات معنوی زیبا و کم‌نظیری را به همراه خود می‌آورد که کرونا باعث شده است نتوانیم به صورت دسته‌جمعی به آن دست پیدا کنیم و فرصت صحبت کردن و راز و نیاز فردی را پیدا کنیم، اما اصولا دین در منطق قرآن یک روش زندگی و حتی یک روش زندگی اجتماعی است (علامه طباطبایی، بررسی‌های اسلامی، ج1، ص126 و 127) و دین حرکت و جریان ایمان در مسیر زندگی است (علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ص19). در واقع ایمان حقیقی آن وقت تحقق پیدا می‌کند که انسان مؤمن، نظام اجتماعی اسلام را به درستی محقّق کند (امام خمینی، ولایت فقیه، ص134). اولین نشانه‎‌های سبک زندگی دینی نیز در خانواده ظاهر می‌شود. کوچکترین هسته جامعه عبارت از خانواده است و جامعه از خانواده آغاز می‌گردد. خانواده نقش مهمی در تربیت دارد و حتی می‌تواند بر روی جامعه اثرگذار باشد و میزان تأثیر جامعه بر روی افراد را زیاد یا کم کند. امام خمینی درباره نقش خانواده در تربیت و سبک زندگی دینی می‌گویند: «بچه وقتی که دید پدر و مادر کارهای اسلامی می‌کنند، اخلاق خوب دارند، سازش آنها با هم خوب است، اخلاقشان با هم خوب است، اینها خوب بار می‌آیند. به خلاف این که اگر دیدند که جنگ و نزاع است، یک خانه مبدل می‌شود به یک میدان جنگ، هر روز بین شوهر و زن جنگ می‌شود، هر روز اختلاف هست، یا خدای نخواسته محیط، محیط معصیت است، آلات معصیت هست، جهات معصیت هست، بچه قهرا این طور بار می‌آید.» (امام خمینی، صحیفه امام، ج8، ص363) و «فسادعملىپدرومادرازهرچيزبيشتردراطفالسرايتكند. چهبساكهيكطفل،كهعملادرخدمتپدرومادربدتربيتشد،تاآخرعمربامجاهدتوزحمتمربياناصلاحنشود» (امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص155). 

اگر با این نگاه به خانواده نگاه کنیم کرونا نه تنها فاصله‌ای میان ما و سبک زندگی دینی ایجاد نمی‌کند، بلکه حتی فرصتی خواهد بود تا سبک زندگی خود را هرچه بیشتر دینی کنیم. فراموش نکنیم که حالات معنوی که انسان به آن دست پیدا می‌کند هم می‌تواند نتیجه تعاملات اجتماعی او باشد و اگر انسان به اطرافیان خود توجه داشته باشد، می‌تواند توجه خدا و اهل بیت را هم به خود جلب کند تا زمینه‌ای برای رسیدن به معنویت بیشتر در حضور خدا و در توسل به اهل بیت باشد. جریان علی بن یقطین، یار امام کاظم را فراموش نکرده‌ایم که چون یکی از یاران ایشان را به نزد خود راه نداده بود، از حضور در محضر امام کاظم بازماند تا جایی که سر خود را به نشانه تواضع در زیر گام‌های یار امام قرار داد و به نزد ایشان برای زیارتشان بازگشت. 

در قرآن کریم آن جا که خصوصیات مؤمنان برشمرده می‌شود به عبارتی بر می‎‌خوریم که خداوند متعال بر اساس آن می‌فرماید: «إنا کنا من قبل فی أهلنا مشفقین» ما پيشتر درباره خانواده خود بيمناك بوديم (طور، 26). عنوان «اشفاق» کلیدواژه‌ای دانست که در این آیه در ارتباط با زندگی خانوادگی دینی به کار رفته است. معنی این عبارت این است که اهل ایمان در دنیا به خانواده خود عنایت و توجه ویژه می‌کنند تا آنها را به سعادت برسانند. آن‌ها از بدکردار شدن قوم خود می‌ترسند و مراقب هستند که با خانواده خود خوشرفتاری کنند، خیرخواه آنان باشند و آنان را به حق دعوت کنند تا دچار گناه نشوند (علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج19، ص14 و 15). 

در سیره امام خمینی (ره) آمده است که ایشان به شدت به خانواده خود عنایت و توجه داشتند. درباره ارتباط ایشان با همسر خود آمده است: «خانم جایگاه خاصی در منزل داشتند همه اهل خانه می دانستند که اگر خانم وارد اتاق آقا می شد امام تمام قد بر می خاست و تعارف می نمود. من یک روز به نظرم می رسد نزدیکی های عید بود داشتم در اتاق نظافت می کردم حضرت امام و حاج احمد آقا نشسته بودند و صحبت می کردند خانم از در اتاق وارد شد و سپس به محوطه حال رفتند. امام و حاج احمد آقا همین که چشمشان به خانم افتاد هر دو از جا برخاستند خانم نمی خواستند بنشینند فقط عبور کرد. چند دقیقه بعد دوباره ایشان آمد که رد شوند باز امام و حاج احمد آقا از جا بلند شدند.» (ثقفی، بانوی انقلاب، ص553) همچنین ذکر نموده‌اند ایشان بسیار نسبت به همسر خود به مرحوم سید احمد خمینی سفارش نموده و می‌فرمودند: «من نتوانستم تلافی کنم تو تلافی کن.» (رجایی، برداشتهایی از سیره امام خمینی، ج1، ص76) اين عنایت در تربیت فرزندان هم وجود داشت. دختر ایشان می‌گوید: «نوه‏های آقا همه شلوغ بودند، امام به دختر من كه از شیطنت بچه خود گله می‏كرد می‏گفتند: من حاضرم ثوابی كه تو از تحمل شیطنت حسین می‏بری، با ثواب تمام عبادات خود عوض كنم.» (ستوده، پا به پای آفتاب، ج1، ص107) اما با تمام رعایتی که ایشان نسبت به حال خانواده داشتند به قدری غیرت دینی داشتند که اگر نزدیکان ایشان مرتکب محرمات می‌شدند یا واجبات را ترک می‌کردند، بسیار خشمگین می‌شدند و بدن ایشان به لرزه می‌افتاد. (ستوده، پا به پای آفتاب، ج1، ص196)  

رابطه میان زوجین و همچنین والدین و فرزندان از جمله روابطی است که در سبک زندگی دینی باید بر اساس اصل اشفاق تنظیم شود و البته رعایت اصل اشفاق در ارتباط با دیگر اقوام هم امری لازم است. اگر بتوانیم این اصل را در ارتباط خود با نزدیکان پیاده کنیم می‌توانیم در ایام کرونایی سبک زندگی دینی را به صورت جدی‌تری تجربه کنیم و قطعا این تجربه در حال معنوی ما و ارتباط ما با خدا و توسل ما به اهل بیت علیهم السلام نیز اثر مستقیم خواهد گذاشت و می‌تواند مقدمه‌ای برای رسیدن به شب‌های قدر باشد. این تجربه رایگان است. در این چند روز با حفظ تمام اصول بهداشتی از خیرخواهی و خوشرفتاری با خانواده و اقوام خود کم نگذاریم تا نتیجه آن را در حالات معنوی شب‌های قدر و تقدیر سالیانه خود شاهد باشیم.  

منابع: 

1. ثقفی، علی، 1393، بانوی انقلاب خديجه ای ديگر زندگی نامه خانم خديجه ثقفی همسر امام خمينی بر اساس دستنوشته ها و خاطرات، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی
2. (امام) خمينی، سيد روح الله، 1376، شرح حديث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی 
3. (امام) خمينی، سيد روح الله، 1434، ولايت فقيه، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی
4. (امام) خمينی، سيد روح الله، 1389، صحيفه امام، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی
5. رجايی، غلامعلی، 1377، برداشتهايي از سيره امام خمينی، تهران، چاپ و نشر عروج
6. ستوده، اميررضا، 1387، پا به پای آفتاب گفته‌ها و ناگفته‌هايي از زندگی امام خمينی، تهران، پنجره
7. طباطبايی، سيد محمدحسين، 1387، بررسی‌های اسلامی، قم، بوستان کتاب 

8.        طباطبايی، سيد محمدحسين، 1390، الميزان فی تفسير القرآن، بيروت، مؤسسة الأعلمی

1. طباطبايي، سيد محمدحسين، شيعه در اسلام، 1378، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم.