پاسخ:
اهل بیت(ع) عصمت و طهارت از هرگونه ناپاکی و آلودگی به دورند و رجس و پلیدی به دامان ایشان راه ندارد. چنان که خداوند متعال در وصف طهارت ایشان فرموده است: «إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيرا»[1] اما این طهارت و پاکی، مخصوص حیات معنوی و باطنی ایشان است و معصومان نیز بهداشت جسمانی را رعایت می کردند و بدن خود را از آلودگی های ظاهری تطهیر می‌نمودند.
از سوی دیگر، شفا خواهی و درمان گری مردم در حرم اهل بیت (ع) نه از مدفن و مرقد ایشان، بلکه از روح بلند و ملکوتی ایشان بوده است که در اماکن مقدسه حاضر و به آن نورانیت می بخشیدند. بنابراین منافاتی ندارد که بارگاه ائمه (ع) محل شفا و درمان بیماران باشد اما نیاز به بهداشت و نظافت هم داشته باشد؛ خصوصا آن که بر پایه آیه شریفه «وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ»[2] نظافت و پاکیزگی مشاهد مشرفه امری لازم و ضروری است.
البته این پاکیزگی نیازمند مراقبت و نگاه‌داری است و می بایست هم در ساحت«باطنی و هم ساحت در ظاهری پاسداری شود؛ منظور از «ساحت باطنی»، حفظ پاکیزگی حرم اهل بیت از آلودگی هایی چون: گناه و جنابت و غیره است و مقصود از «ساحت ظاهری»، حفظ پاکیزگی حرم اهل بیت از آلودگی هایی نظیر: نجاست و کثافت و غیره است. از این روست که در آموزه های دینی از ورود افراد جنب و حائض به حرم اهل بیت پرهیز داده شده است و به رعایت آدابی مانند: انجام غسل زیارت و استعمال بوی خوش و پوشیدن لباس تمیز سفارش شده است.
صیانت از پاکیزگی حرم اهل بیت وظیفه ای همگانی است و محدود به خادمان و متولیان اماکن مقدسه نمی‌شود. چرا که حرم اهل بیت، حریم امن و مقدسی است که بندگان خدا از هر صنف و دین و طبقه ای به آن پناه می آورند و روزها و شب های خود را در آن به عبادت و مناجات سپری می کنند. پس هم به جهت وسعت زمانی بهره برداری، و هم به جهت گسترۀ مخاطبان، از بیشترین سطحِ کاربری برخوردار است و شبانه روز میزبان خیل عظیم مشتاقان و علاقه مندان اهل بیت عصمت و طهارت است. این حقیقت، وظیفه زائران و مجاوران حرم اهل بیت را سنگین می کند و تکالیف ایشان را در هنگامه حضور در عتبات مقدسه دو چندان می گرداند.
یکی از وظایف مهم و اساسی زائران در هنگامۀ حضور در حرم اهل بیت، رعایت آداب بهداشت و سلامت است که به جهت نوع وظیفه ای که بر دوش ایشان قرار می گیرد به دو قسم «بایسته‌ها» و «ناشایسته‌ها» تقسیم می‌شود. منظور از بایسته‌ها، حفظ بهداشت و پاکیزگی حرم اهل بیت است و منظور از ناشایسته‌ها، پرهیز از اموری است که انجام آن با بهداشت و طهارت حرم اهل بیت منافات دارد. برخی از مهترین آنها عبارتند از:
- انجام غسل زیارت
- انجام وضو و طهارت
- استعمال بوی خوش
- پوشیدن لباس تمییز[3]
- عدم ورود با حال جُنب[4]
- پرهیز از شوخی و مزاح
- پرهیز از بوهای نامطبوع
اما یکی از آدابی که رعایت آن در حرم اهل بیت لازم و ضروری است، مراقبت از سلامت خود و دیگران است. بدین معنا که زائر حرم اهل بیت اولا از سلامت و تندستی خود مراقبت نماید و از گرفتار آمدن به بیماری ها و ناراحتی های جسمانی دوری کند و ثانیا نسبت به ایجاد ناراحتی و انتقال بیماری به زوار و حاضران در حرم مطهر پرهیز نماید؛ خصوصا اگر آن بیماری واگیر داشته باشد و حضور او در مشاهد مشرفه موجب انتقال آن به زایران و خادمان حرم مطهر گردد و اسباب اذیت و ناراحتی ایشان را فراهم آورد. بنابراین رعایت «ادبِ بهداشت» در اماکن مقدسه اقتضا می‌کند که اگر کسی از یک بیماری واگیر رنج می برد، از حضور فیزیکی در حرم اهل بیت خودداری کند و فیض زیارت ائمه معصومین را از راه دور تجربه نماید.
حال اگر وضعیت سلامت زائر به گونه ای باشد که بیمار محسوب نشود اما احتمال ابتلای به بیماری در او زیاد باشد، باز باید از رعایت آداب بهداشتی غفلت نورزد و حتی المقدور از اقامت زیاد در مشاهد مشرفه خودداری کند تا سلامت زائران حرم اهل بیت مصون ماند و احتمال ابتلای ایشان به حداقل ممکن برسد. این الزام بهداشتی، مسئولیت متولیان و خادمان حرم اهل بیت را سنگین‌تر کرده و ایشان را مکلّف می گرداند تا با توجه به اصل پیشگیری، از سلامت جسم و جان زائران حراست کنند و از شیوع بیماری در حرم اهل بیت جلوگیری نمایند.
بنابراین قداست حرم اهل بیت منافاتی با با رعایت آداب بهداشت و سلامت ندارد و این، دو حوزه کاملا متفاوت است. زیرا «قداست» حرم اهل بیت مربوط به ساحت معنوی آن است و از وجود ملکوتی ایشان نشأت می گیرد؛ اما «نظافت» حرم اهل بیت، مربوط به ساحت مادی و ظاهری آن است و اقتضائات بشری زائران را پوشش می‌دهد. چطور که تعبیه سرویس های بهداشتی در حرم اهل بیت و نیز نظافت و غبارروبی آستان مقدس ایشان، جزو ضرورت های عقلی و عرفی است که مورد قبول همگان قرار دارد. از این رو، اعمال محدودیت‌های بهداشتی که به اقتضای شرایط زمان در حرم اهل بیت صورت می‌گیرد به منزله نادیده گرفتن قداست معنوی اماکن مقدسه نیست و نظافت ظاهری اماکن مقدسه چیزی از شرافت آنها نمی‌کاهد.
[1] . جز این نیست که همواره خدا می خواهد هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت برطرف نماید، و شما را چنان که شایسته است [از همه گناهان و معاصی] پاک و پاکیزه گرداند. (احزاب/ 33)
[2] . به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که خانه ام را برای طواف کنندگان و اعتکاف کنندگان و رکوع کنندگان وسجده گذاران [از هر آلودگی ظاهری و باطنی] پاکیزه کنید. (بقره 125)
[3] . «فاغتسِل و تَنَظَّفْ و البسْ ثوبَیک الطاهِرَینِ» محجّة البیضاء، ج4، ص91.
[4] . چنان که امام صادق؟ع؟ به ابوبصیر که در حال جنابت بر حضرتش وارد شد فرمود: «أَما تَعْلَمُ أَنَّهُ لا یَنْبَغی لِلْجُنُبِ أَنْ یَدْخُلَ بُیُوتَ الاْنْبِیاءِ؛ آیا نمى‌دانى که بر شخص جنب شایسته نیست که در خانه هاى انبیا (و اولیا) داخل شود» . (قرب الاسناد، صفحه 21)